ʻO nā kumuwaiwai ʻaʻole hiki ke hoʻohou hou ʻia e pili ana i kēlā mau waiwai o ke kūlohelohe i hoʻihoʻi ʻole ʻia a hana ʻia a kūlohelohe paha. ʻO kēia ke ʻano o nā kumuwaiwai a me nā minelala, a me nā kumuwaiwai ʻāina.
Nā Minelala
He paʻakikī nā kumuwaiwai e hoʻokaʻawale e like me ke kumu o ka luhi, akā aneane pau nā pōhaku a me nā minelala i nā waiwai hou ʻole. ʻAe, ke hana mau nei lākou i ka hohonu o ka honua, akā ʻo ka hapa nui o kā lākou laha e lawe i ka millennia a me nā miliona mau makahiki, a i loko o nā makahiki he ʻumi a he haneli, he hapa liʻiliʻi o lākou i hana ʻia. ʻO kahi laʻana, ʻike ʻia nā waiho kālā lānahu i kēia lā i hoʻi mai 350 miliona mau makahiki.
E nā ʻano, hoʻokaʻawale ʻia nā mōʻī āpau i loko o ka wai (ʻaila), paʻa (lanahu, kinikini) a me ke kinoea (ʻenekini maoli, methane). Ma ka hoʻohana ʻana, māhele ʻia nā kumuwaiwai i:
- puhi (shale, peat, gas);
- ʻala (iron ores, titanomagnetites);
- non-metallic (one, pālolo, asbestos, gypsum, graphite, paʻakai);
- nā pōhaku semi-waiwai a me nā mea makamae (diamona, emerald, jaspe, alexandrite, spinel, jadeite, aquamarine, topaz, pōhaku aniani).
ʻO ka pilikia o ka hoʻohana ʻana i nā fossil ka poʻe, me ka hoʻomohala ʻana o ka holomua a me nā ʻenehana, ke hoʻohana nui nei iā lākou, no laila ua pau kekahi mau ʻano o nā pono i kēia kenekulia. ʻO ka nui o nā koi a ke kanaka e hoʻonui i kahi kumuwaiwai, ʻoi aku ka wikiwiki o ka pau ʻana o nā fossil o kā mākou honua.
Kumuwaiwai ʻāina
Ma ka laulaha, loaʻa nā kumuwaiwai ʻāina i nā lepo āpau i loaʻa ma kā mākou honua. He ʻāpana lākou o ka lithosfer a pono no ke ola o ka nohona kanaka. ʻO ka pilikia me ka hoʻohana ʻana i nā kumuwaiwai lepo e hoʻohana koke ʻia ka ʻāina ma muli o ka pau ʻana o ka mahiʻai, mahiʻai, neoneo, a me ka hoʻihoʻi hou ʻana i ka maka o ke kanaka. Hoʻokumu wale ʻia ʻo 2 milimeter o ka lepo i kēlā me kēia makahiki. I mea e hōʻalo ai i ka hoʻohana piha ʻana o nā kumuwaiwai ʻāina, pono e hoʻohana pono iā lākou a hana i nā ana no ka hoʻihoʻi.
No laila, ʻo nā kumuwaiwai hiki ʻole hou ke waiwai nui o ka Honua, akā ʻaʻole ʻike ka poʻe pehea e hoʻolilo pono ai iā lākou. Ma muli o kēia, e waiho iki mākou i kā mākou poʻe keiki i nā kumuwaiwai kūlohelohe, a aia nō kekahi mau minelala ma ka palena o ka hoʻohana piha ʻana, ʻo ia hoʻi ka aila a me ke kinoea maoli, a me kekahi mau metala waiwai.
